Leestips

Nog meer lezen? Er zijn verschillende boeken geschreven die voor naasten inzicht en handvatten kunnen bieden.
Hieronder een aantal tips:

Healing Self-Injury. A Compassionate Guide for Parents and Other Loved Ones. Auteurs: Janis Whitlock and Elizabeth E. Lloyd-Richardson (2019)

By Their Own Young Hand. Deliberate Self-harm and Suicidal Ideas in Adolescents. Auteurs: Keith Hawton and Karen Rodham with Emma Evans (2016)

Bejegening van mensen die zichzelf beschadigen

Een juiste bejegening is de sleutel voor het contact met mensen die zichzelf beschadigen of suïcidaal zijn. Dit document bevat handvatten die hier behulpzaam bij kunnen zijn.

Door Nienke Kool

Een validerende, respectvolle houding is belangrijk bij de bejegening van mensen die zichzelf beschadigen. Het doel van valideren (= bekrachtigen) is aan te geven dat iemand belangrijk is en in de basis een krachtig en capabel mens is. Je geeft hiermee aan dat je de persoon begrijpt en respecteert. Begrijpen betekent overigens niet dat je volledig snapt dat iemand zichzelf pijn doet en beschadigt, maar dat je snapt dat het zelfbeschadigen een reden en een functie heeft. En dat je dit samen met degene die zichzelf beschadigt wilt gaan onderzoeken.

Je doet dit door respectvol nieuwsgierig te zijn: je wilt echt graag weten wat iemand drijft om over te gaan tot zo’n ingrijpend gedrag: waarom heeft iemand zich gesneden, waarom op die plek, wat ging eraan vooraf, wat dacht / voelde iemand. Heeft het geholpen? Hoe voelt iemand zich nu?

Je zou zo kunnen beginnen: “ik zie dat je jezelf beschadigt (of beschadigd hebt), wil je me er over vertellen?” Je geeft hierbij iemand de ruimte om zelf te bepalen wat hij/zij wil vertellen en in welk tempo, maar benadrukt wel dat hoewel praten moeilijk is, het belangrijk is en kan helpen. Helpend hierbij is dat je aangeeft dat je weet dat iemand die zichzelf beschadigt het vaak erg moeilijk heeft en heus niet zomaar doet.

Je luistert echt.

Je sluit aan bij wat iemand wil, volgt ook het taalgebruik: als hij/zij praat over snijden neem je dit over. Wat je echter niet overneemt zijn zichzelf kleinerende opmerkingen en taalgebruik: dit buig je om naar neutrale opmerkingen. Als je iemand langer kent, kun je het ter discussie stellen. Je kan dan vragen waarom iemand zichzelf kleineert en aangeven dat hij/zij een waardevol mens is en belangrijk genoeg om zorg te vragen en te krijgen.

Ook t.a.v. de wondverzorging geldt dat je de persoon volgt maar dat dit een grens heeft. Mensen die zichzelf beschadigen weigeren soms om hun wonden te laten verzorgen terwijl dit wel nodig is: maak hier een inschatting in en neem het over indien noodzakelijk.

Het zien van zelfbeschadigingen kan heftige reacties oproepen. En hoewel ieder op z’n eigen manier reageert moet je het volgende voorkomen:

• Overbezorgdheid.
• Boosheid.
• Net doen of het je niet raakt
• Net doen of je het heel normaal vindt.

Wat je het beste kan doen is gewoon vertellen wat het met je doet, dat je er bijvoorbeeld van schrikt om zulke wonden te zien, en dat je misschien niet begrijpt dat iemand zichzelf zoiets aandoet maar dat je wel begrijpt dat iemand zich wel heel rot/wanhopig moet voelen om dat te doen.

Soms zijn mensen die zichzelf beschadigen gedissocieerd of niet (goed) georiënteerd. Wat je dan meestal ziet is dat iemand erg afwezig is, voor zich uit staart en niet of nauwelijks reageert op wat je zegt en doet. Noem iemand dan duidelijk bij zijn/haar naam, vraag of deze persoon weet waar hij/zij is en welke dag het is. Als dit vaag blijft, moedig dan aan om de voeten op de vloer te zetten of met de handen de stoelleuning o.i.d. vast te pakken, goed om zich heen te kijken en goed te luisteren. In het uiterste geval kun je iemands hand of arm aanraken, zeg wel van te voren dat je dat gaat doen en doe het met respect.

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging

Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt je erg machteloos. De meeste naasten van mensen die zichzelf beschadigen hebben veel vragen. Waarom doet iemand dit en hoe ga ik er mee om?

Onderstaande lijst is bedoeld om je als naaste een beetje op weg te helpen met deze vragen. Lees het eens rustig door. Het kan ook een goed idee zijn om het te bespreken met degene in je omgeving die zichzelf beschadigd. Of, als dit niet gaat, met je partner of bijvoorbeeld een goede vriend/vriendin.
Als er nog vragen zijn naar aanleiding van dit artikelen bel of mail dan gerust met ons (030-2311473)
stichting@zelfbeschadiging.nl

1. Zelfbeschadiging is een overlevingsmechanisme. Het kan vele oorzaken hebben en wordt ingezet op het moment dat iemand overspoeld raakt door psychische en emotionele pijn. Het is belangrijk om in gedachten te houden dat iemand dit niet doet om jou te kwetsen. Iemand die zichzelf beschadigt kan even niet anders.
   Laten blijken dat je iemands overlevingsstrategieën respecteert, ook al vind je het moeilijk om te zien, kan veel steun aan iemand geven.
2. Veel mensen die zichzelf beschadigen schamen zich hier erg voor. Ook hebben veel mensen te maken (gehad) met negatieve reacties in hun omgeving. Dit kan variëren van iemand die er boos om wordt tot slechte behandeling bij de dokter of op de SEH. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat iemand niet verdoofd wordt tijdens het hechten of vervelende opmerkingen krijgt van het verplegend personeel.
   Praten over zelfbeschadiging is daardoor voor veel mensen niet vanzelfsprekend.
   Door aan iemand die zichzelf beschadigd te laten weten dat hij/zij er met jou over kan praten zonder bang te hoeven zijn veroordeeld te worden kan je een groot verschil maken. Je kan daarmee de schaamte- en schuldgevoelens helpen te doorbreken. Hier vind je de hele lijst.

Wat kan jij doen om te helpen?

Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt doen. Veel mensen ervaren frustratie, boosheid, angst en verdriet. Je wilt het liefst dat de zelfbeschadiging meteen stopt. Helaas is dit vaak niet haalbaar. In het artikel Zelfbeschadiging: wat kun jij doen om te helpen? geven we advies over de dingen die je wel kan doen en waar je wel invloed op hebt.

We gaan onder andere in op praten over zelfbeschadiging, hoe je ondersteuning kan bieden maar ook hoe je zelf grenzen kan aangeven en goed voor jezelf kan blijven zorgen.

Handvatten: een leer-werkboek voor naasten

In 2021 heeft Joelle Stark voor haar opleiding Social Work aan de Hogeschool Rotterdam onderzoek uitgevoerd voor de Stichting Zelfbeschadiging, onze vraag was : Wat kan Stichting Zelfbeschadiging betekenen voor ouders van kinderen die zichzelf beschadigen zodat de ouders een balans kunnen vinden tussen zorgen voor hun kind en zorgen voor zichzelf?

Ouders van kinderen die zichzelf beschadigen komen voor zowel praktische als emotionele uitdagingen te staan. Uit onderzoek is gebleken dat ouders vaak hun eigen behoeften wegcijferen om zich te storten op de zorg van hun kind (Oldershaw, Richards, Simic, & Schmidt, Parents’ perspectives on adolescent self-harm: qualitative study, 2008). Ouders uit dit onderzoek van The British Journal of Psychiatry beschrijven het gevoel van ‘’het lopen op eierschalen’’ (Oldershaw, Richards, Simic, & Schmidt, Parents’ perspectives on adolescent self-harm: qualitative study, 2008). Daarnaast beschrijven de ouders sterke blijvende emoties zoals shock, schuldgevoel, teleurstelling en angst. Ook ervaren de ouders een sterk gevoel van verdriet en verliesgevoelens/rouw (Oldershaw, Richards, Simic, & Schmidt, Parents’ perspectives on adolescent self-harm: qualitative study, 2008). De ouders uit het onderzoek worstelen met de emotionele impact van de zelfbeschadiging bij hun kind en hebben het gevoel dat zij hun eigen behoeften aan de kant moeten schuiven en hun manier van leven moeten aanpassen (Oldershaw, Richards, Simic, & Schmidt, Parents’ perspectives on adolescent self-harm: qualitative study, 2008).

Binnen dit onderzoek is een leer-/werkboek ontwikkeld voor ouders van kinderen die zichzelf beschadigen. In dit boek kunnen ouders informatie halen over zorgen voor zichzelf en zorgen voor hun kind. Ook wordt het belang van lotgenotencontact benadrukt en doen ervaringsdeskundigen hun verhaal. Ouders worden door middel van opdrachten uitgedaagd om na te denken over bepaalde thema’s. Dit geeft aanknopingspunten om het gesprek aan te gaan met het kind.

Het leer-werkboek is hier te downloaden.

Voor vragen kan je contact opnemen met herminne@zelfbeschadiging.nl. Herminne is zelf naaste, en zet haar ervaringen in als vrijwilliger bij de LSZ om andere naasten bij te staan.